STRATEŠKI ODGOVOR VRNjAČKE BANjE NA IZAZOVE KLIMATSKIH PROMENA

Vrnjačka Banja, jedna od vodećih turističkih destinacija u Srbiji, istovremeno predstavlja i primer uspešne zajednice koja je u poslednjoj deceniji aktivno radila na jačanju otpornosti i prilagođavanju klimatskim promenama. Prošla je kroz period velikih izazova, naročito tokom nezapamćenih poplava koje su pogodile ovaj kraj 2014. godine. Obilne kiše tada su dovele do izlivanja vode iz rečnih korita, oštećenja i nanošenja velike materijalne štete na saobraćajnicama, javnim i poslovnim objektima, domovima i poljoprivrednim gazdinstvima.
Njen geografski položaj, ispresecan bujičnim tokovima i rekama, uslovio je potrebu za izgradnjom i održavanjem infrastrukture koja će obezbediti sigurnost građana.
U cilju sprečavanja scenarija iz 2014. godine, izgradnja bujičnih brana bila je jedan od prioriteta u okviru preventivnih mera na teritoriji opštine. Tako su tokom 2015. godine izgrađene dve bujične brane na Gočkoj i Ćelijskoj reci. U isto vreme izgrađena je brana i u gornjem toku Novoselske reke, a nedavno i u gornjem toku Vrnjačke, koja najvećim delom prolazi kroz centralni deo ovog nadaleko poznatog banjskog mesta.
„Brane su projektovane da smanje eroziju korita i okolnog zemljišta, odnosno da zadrže kamenje, granje, zemlju i druge nanose koji mogu ugroziti donje tokove i objekte. Usporavaju brzinu protoka bujičnih voda i sprečavaju izlivanje vode na kritičnim tačkama. Ono što je najbitnije, pokazale su se izuzetno efikasnim tokom obilnih padavina, obezbeđujući stabilne vodotokove, pa tako i sigurnije uslove života za naše sugrađane“, kaže Vojkan Nikolić, inženjer Opštinske stambene agencije zadužen za infrastrukturu.
Sve više se ulaže i u očuvanje prirodnih brana, kao što su šume i zelene površine koje apsorbuju višak vode i ublažavaju posledice surovih vremenskih uslova, a na mnogim lokacijama izgrađeni su i potporni zidovi kojima je povećana propustna moć i ojačani nasipi puteva.
Samo u ovoj godini izgrađeno je više od deset na teritoriji cele opštine, dok je u prethodnom periodu izgrađeno pet velikih potpornih zidova na rekama i jedan u naseljenom mestu Reka, gde je građanima koji žive na uzvišenju bio oštećen put i onemogućen bezbedan dolazak do kuće. Izgrađena su dva potporna zida u Podunavcima, a završeni su i radovi na potpornom zidu u Jelošnici, pored potoka Bukurovac koji je, iako najmanji, tokom obilnijih padavina imao najveće razorno dejstvo. Voda sa ovog potoka često je dovodila do oštećenja puta koji je jedina komunikacija ljudima u ovom kraju. Urađena je i obaloutvrda od kamena u gornjem toku Jalošničke reke gde je došlo do prekida puta i gde su bili ugroženi objekti.
U 2017. godini, Gračac je jedno od vrnjačkih sela u kom je, za samo tri sata palo više od 40 litara kiše po kvadratnom metru, a podivljali potoci su u ovom naseljenom mestu nosili sve pred sobom: mostove, stoku, automobile, traktore i poljoprivredne mašine. Voda je uništila useve i prodrla u više seoskih domaćinstava. Bujične poplave, posle nešto više od godinu dana ponovile su se u ovom selu, nanevši veliku materijalnu štetu na infrastrukturi. Nakon saniranja, u Gračacu je regulisano korito Gračačke reke u dužini od oko 700 metara. Organizovano je čišćenje toka reke, urađena je obaloutvrda od kamena na potesu oko gračačke crkve i izgrađeno šest mostova koji su projektovani na stogodišnje poplave, čime su otklonjeni rizici po domaćinstva.
„Naše selo je pretrpelo velike štete, ali nas to nije slomilo. Uz pomoć države, opštine i donatora, uspeli smo da uradimo sve što je potrebno da bismo ubuduće bili sigurniji i spremniji. Sagradili smo potporne zidove, kanalisali reke, izgradili mostove i popravili puteve. Obnovili smo naše selo, ali i veru u to da možemo sve kad se udružimo“, rekao je predsednik Saveta Mesne zajednice Gračac, Goran Đurović.
On podseća i da je projekat "Jačanje otpornosti na prirodne katastrofe i unapređenje strategije pripravnosti– PREPS" dodatno osnažio ovu mesnu zajednicu. „Dobijanje granta kroz ovaj projekat omogućilo nam je nabavku neophodne opreme koja će nam pomoći da adekvatno reagujemo u vanrednim situacijama. Takođe je organizovana obuka za meštane koja je izuzetno značajna jer građani sada znaju kako da reaguju u kriznim situacijama“, naglašava Đurović.
I u Podunavcima i Novom Selu regulisan je veći deo rečnih tokova, u ukupnoj dužini od preko jednog kilometra. Kako bi se unapredila zaštita od poplava, u planu je i regulacija Vrnjačke reke iznad Snežnika, kao i njenog toka prema Zapadnoj Moravi. Ovi radovi biće realizovani u saradnji sa JVP „Srbijavode“ i RJ „Zapadna Morava“. Takođe je u planu izgradnja potpornih zidova i mostova na još 14 kritičnih lokacija, kao i radovi na pripremi kanala za prijem bujičnih voda.
Investicijom vrednom 4 miliona dinara i uključivanjem Opštinske stambene agencije kao investitora, projekat izgradnje propusta-kanala između Novog Sela i Vrnjaca predstavlja značajan korak u poboljšanju upravljanja vodama u tom području. Ova investicija će omogućiti efikasno odvođenje vode sa velikog slivnog područja od 100 hektara ka Zapadnoj Moravi, što će pomoći u sprečavanju poplava i zaštiti lokalne infrastrukture i imovine.
„Izgradnjom ovog kanala u dužini od 106 metara, trajno se otklanjaju uzroci velikog izlivanja vode i plavljenja Dubrave, Novog Sela i Vrnjaca. Propustna moć će biti tri puta veća od postojeće, a biće omogućeno i lakše čišćenje. Cilj je dugoročna zaštita naših naselja i infrastrukture od budućih poplava koje su poslednjih godina postale sve učestalije“, rekao je Branislav Bežanović, direktor Opštinske stambene agencije. On ističe i da je, od početka ove godine do danas, očišćeno preko 20 kilometara kanala.
Stručnjaci upozoravaju da se borba sa prirodnim nepogodama nikada ne završava. Nekada pouzdani vremenski obrasci ubrzano se menjaju. Slabe kiše prerastaju u intenzivne padavine izazivajući poplave ili bujice. Leta postaju suvlja, dok proleća i jeseni donose nezapamćene količine padavina. Ove promene deo su globalnog trenda, u kom ekstremni vremenski uslovi postaju pravilo, a ne izuzetak.
„Zato je važno da nastavimo da ulažemo u održavanje postojećih sistema i razvijamo nove metode zaštite. Infrastruktura se stalno mora unapređivati i prilagođavati novim izazovima koje donose klimatske promene", naglašava Bežanović.
Činjenica je da je Vrnjačka Banja postala mesto gde nepogode nisu neprijatelj pred kojim se uzmiče, već izazov na koji se odgovara promišljeno i organizovano. Dok građani jačaju svoje veštine, mesne zajednice svoje resurse, a lokalna samouprava i Opštinska stambena agencija potrebnu infrastrukturu, čini se da je Vrnjačka Banja na dobrom putu da postane otporna zajednica koja mudro upravljanja rizicima.



Produkcija ovog sadržaja omogućena je velikodušnom podrškom američkog naroda putem Agencije Sjedinjenih Država za međunarodni razvoj (USAID) u okviru projekta 'Jačanje otpornosti na prirodne katastrofe i unapređenje strategije pripravnosti' koji sprovodi Američka agencija CRS sa partnerima Čovekoljublje i Caritas Srbije. Sadržaj je u nadležnosti Čovekoljublja i ne odražava nužno stavove USAID-a ili Vlade SAD-a.